GuidePedia

0

ئازاری موسڵمانان لە وڵاتی چین:
و. زانا قەرەداغی
----------------------------
وڵاتی چین یەكێكە لە وڵاتە گەورەكانی جیهان لە ڕووی ژمارەی دانیشتوان و ڕووبەری خاكەكەیشیەوە،چونكە ژمارەی دانیشتوانی یەك ملیارو سێ‌ سەد هەزار كەس زیاترە كە ئەكاتە یەك لەسەر شەشی جیهان،ڕووبەری خاكەكەشی 106 ملیۆن كیلۆمەتر چوار گۆشەیە كە ئەمەش سێ‌ هێندەی خاكی فەڕەنسا ئەبێت،جگە لەوەی لە ڕووی سامانی سروشتیەوە خاوەن 8 ملیار تەن نەوتی یەدەكەو خاوەنی پێگەیەكی بەهێزی ئابوریشە كە تەنیا ساڵی 2008 لەگەڵ وڵاتە عەرەبیەكان سەرمایە بازرگانییەكەی گەشتە (133)ملیار دۆلار.ئەم ژمارەیە ساڵ لە دوای ساڵ ڕوو لە زیاد بوونە بە ڕێژەی 40% ،وە ئاینی پیرۆزی ئیسلام لە زەمانی خەلیفەی سێیەم عوسمانی كوڕی عەففان ڕەزای خوای لێبێت گەیشتە وڵاتی چین ئەویش بە دوو ڕێگا،یەكەمیان ڕێگای وشكانی كە بەڕێگەی ئاوریشم ناسراوە و لە ڕێگەی موسڵمانە فارسەكانەوە ئیسلامیان پێی گەیشتوە،بۆیە ئەگەر سەیر بكەیت ئێستاش هەندێ‌ وشەی فارسی ئەبینی لە زمانی موسڵمانەكانی وڵاتی چین وەك (نوێژ) ئەوان پێ‌ ئەڵێن (نماز)،ڕێگەی دووهەم لە ڕێگەی ئاوەوە-بازرگانە موسڵمانەكانی لە حەزرەمەوت و باكوری یەمەن ئیسلامیان گەیاندە ئەندەنوسیاو باكوری چین،بۆیە ئاینی ئیسلامی مێژوویەكی دوورو درێژی هەیە لە وڵاتی چین،بەڵام موسڵمانانی ئەو وڵاتە یەك لە دوا یەك لە وڵاتی چین ڕێگریەكی زۆر بەهێز كراوە لەوەی كەدەنگی موسڵمانان لەوڵاتەكەیان بچێتە دەرەوە.
سەرەڕای ئەوەی كە توشی ئازارو ناڕەحەتییەكی زۆر بوون بە هۆی پاكتاوی ڕەگەزی و كۆچ پێ كردنیان یاخود هێنانی خەڵكی چینی بۆ ناوچەكەیان تا ژمارەیان كەم بێتەوە یاخود بەو هۆیەوە لاواز بكرێن و بتوێنەوە لە زەمینی چین دا. حكومەتی پەكین دوو ساڵ بەر لە ئێستا نزیكەی سەد هەزار كچی شوو نەكردوی لە موسڵمانە ئیغورەكان برد كە تەمەنیان لە نێوان(15-25)ساڵ دا بوو بە بێ‌ پرسی خاوەنەكانیان دابەشیان كردن بەسەر چەند ناوچەیەك لە دەرەوەی هەرێمەكەی خۆیان و تا ئێستا كەس و كاریان هیچ هەواڵێك نی یە لە بارەیانەوە. هەر چەندە حكومەتی پەكین لافی شیوعیەت لێ‌ ئەدات و ئەیەوێت چینایەتی نەهێڵێ‌ و مافی بەش خوراوی كرێكار دابین بكات زۆر جار بە دوو مانگ جارێك پارەی كرێكارە ئیغور ییەكان نادات یاخود ناهیڵێت سودمەند بن لەو یەكانەی لەلایەن كارگەكانەوە بنیات ئەنرێت بۆ كرێكاری كارگەكان. كارەساتی موسڵمانە ئیغۆرییەكان كارەساتێكی پڕ ئازارو پڕ لە ناڕەحەتییە ئەویش لەبەر چەند خاڵێك یەكێك لەوانە ئەمان كەوتونەتە داوی وڵاتێكی زۆر گەورەو فراوان و بەهێز لە ڕووی ژمارەی دانیشتوان و زۆری خاكەكەی وە تا ئێستا حكومەتی پەكین توشی هیچ لێك ترازانێك نەبووە وەكو حكومەتی یەكێتی سۆڤیەت ئەمە جگە لە پێگە بەهێزە ئابوری یەكەی ، بۆیە كێشەی موسڵمانانی چین لەبەر بێ‌ خاوەنیان و هەتیوی ئیسلام كەس ئاگاداری ناڕەحەتی یەكانیان نی یە نەوەك كێشەی تبتی یەكان یان وەك كێشەی كاسۆلیكەكانی وڵاتی ئەندەنوسیا خێرا وڵاتە زلهێزەكان چوون بەهانایانەوەو حكومەتی سەربەخۆیان بۆ دروست كردن، موسڵمانانی چین لەناوچەیەك جێگیرن كە بەناوی توركمانستانی ڕۆژهەڵات ناسراوە بە چینی پێ‌ ی ئەوترێت شنغیانغ-واتا (سنوری تازە).
توركمانستانی ڕۆژهەڵات یان هەرێمی شینعیانغ:
لە ڕووی هەڵكەوتووی جوگرافی یەوە ئەكەوێتە ئەو پەڕی خۆرئاوای چینەوە لەباشوری ڕۆژهەڵاتیەوە هەرێمی كینغای و هەرێمی غانسوو وە لە ڕۆژهەڵاتەوە مەنگۆلیاوە لە باكورەوە ڕوسیاو لە خۆرئاواوە كازاخستان و قیرغیزستان و تاجیكستان و ئەفغانستان و پاكستان و بەشێك لە هەرێمی كشمیری ژێر دەسەڵاتی هیندستان، پایتەختی هەرێمەكەی ئۆرومشی یە و ڕوبەرەكەی (10626.000)كلم چوارگۆشەیە، گەورەترین هەرێمی چینی یە كە حوكمی زاتی هەبێ‌ وە شەشەم هەرێمی گەورەیە لەچین و ڕوبەری (5400)كلم چوارگۆشەی خراوەتە سەر هەرێمی كینغای و غانسو.
ئیغۆرییەكان
زمان و ڕۆشنبیریان زۆر نزیكە لە ئۆزبەكیەكان،بەڵام ئیغۆریەكانی توركمانسان پیتی تایبەتیان بە خۆیان داناوەو خۆشیان لەسەری ڕاهێناوە گەلێكی جێگیرو خاوەن نیشتمانن و نەوەك كۆچەری زیاتر ژیانیان لەسەر كشتوكاڵ كردن و بازرگانی كردنە.
ئیغۆری یەكان لە خۆرئاوای وڵاتی چین ئەژین (شینغیانغ)یان ئەوەی پێ‌ ی ئەوترێ‌ توركمانستانی ڕۆژهەڵات پایتەختەكەیان تازەمەنێكی نزیكی بەر لە ئێستا ناوی (كاشغەر)بوو لەوو هەرێمە نزیكەی هەشت ملیۆن موسڵمانی ئیغۆری لێ‌ یە لەگەڵ نزیكەی ملیۆنێك لە كەمایەتی یە موسڵمانەكانی ئاسیای ناوەڕاست كەزۆربەیان لە خەڵكی تاجیكستان و كازاخستان و ئیغۆریەكان زۆر بەی كات لەدەرەوەی دەسەڵاتی ئیمپراتۆری چین بوون و زۆر تر پەیوەندی ڕۆشنبیری یان لەگەڵ موسڵمانانی ئاسیای ناوەڕاست بەهێز تر بوو تا پەكین! .ئیغۆری یەكان نەكەوتنەپەلاماری داگیر كاری چینی هەتا ناوەڕاستی سەدەی هەژدە.هەتا ئەو كاتە هەر بەدەست كاربەدەستانی ناو خۆوە بوون،چونكە لاریان نەبوو لە پێدانی باج لەسەر پەیمانی ئیمپراتۆر بوون ، ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی شینغیانغ بە پێی سەرژمێری حكومەتی چین نزیكەی 21 ملیۆنە لەو ژمارە 11 ملیۆنیان لە موسڵمانانی ئیغورە لەگەڵ هەندێ‌ كەمەنەتەوەی تر وەكو هۆزی-كازاغی-تەتەر-ئۆزبەكی-تاجیكی و بە پێی ئامارە ڕەسمیەكان ڕەگەزی هان زیاد ئەكات كە ئەوان باڵاترین ڕەگەزن لە وڵاتی چین دا كە ژمارەیان ئەگاتە نەوەت ملیۆن كەس،ئەم ڕێژەیە نزیكەی 40% ئەكات وە لەناوەڕاستی سەدەی ڕابردوو ڕەگەزی هان تەنها 10% پێكئەهێنا، خەڵكی ئەم هەرێمە بە چەند شێوەزارێكی جیا جیا قسە ئەكەن وەك توركی كازاخی –مەنگۆلی و ساریكولی-واكیهی كە ئەم دوو شێوە زارە زۆر لە زمانی فارسی و زمانی ئۆدردۆی ئەچێت.لەوڵاتی چین ڕەگەزی هان گەورەترین و بەربڵاوترین ڕەگەزن و ژمارەی دانیشتوانیان لەسەدا 90% دانیشتوان چین پێك دێنن سەدەیەك بەر لە زاین كاتێك ئیمپراتۆری چینی هان هاتە سەر دەسەڵات،ئەم ناوە بڕا بەسەریاندا ڕەگەزی هان بەجیهاندا بڵاوبونەتەوە نزیكەی 130ملیۆنیان لە باشوری ڕۆژهەڵاتی ئاسیاو ئەمەریكای باشور ئەژین، لە ولاتی سەنگافورە لە 77% دانیشتوان پێك دێنن و لەسەدا 5% هەر یەكە لە ئەندەنوسیاو تایلاندو فلیپین و ڤێتنام و میانمار پێكدێنن.هەروەها 102 ملیۆن لە هانەكان لەكەندا ئەژین و 204 ملیۆن لە وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا جگە لەوەی لە ڕوسیاو فەڕەنسا و بەریتانیا ئوسترالیاو باشوری ئەفەریقادا هەن.
لەڕووی ئاین و ڕۆشنبیریەوە: زۆربەی هانەكان لەسەر بیروباوەڕی كونفشیوسی و گاویەو بوزین، هەروەها هانەكان بەحەوت زمانی ناوخۆی قسە ئەكەن و بە شێوەزاری چینی كۆنیش قسە ئەكەن و ئەژدیهاش بەكاردێنن وەك ڕەمزێك بۆ خۆیان،هانەكان ڕۆڵێكی زۆر خراپ ئەبینن بۆ كەمكردنەوەی ژمارەی دانیشتوانی ناوچە موسڵماننشینەكانی توركمانستانی ڕۆژهەڵات و هەرچی دەسەڵات دارو خاوەن بڕیار بەدەستە لە وڵاتی چین ڕەگەزی هانە . هەر چەندە موسڵمانە ئیغۆرییەكان چەند شۆڕشێكیان بەرپا كرد لە دژی حكومەتی پەكین وە لەسەدەی بیست دا دوو دەوڵەتیان هەبوو،بەڵام تەمەنی دوو دەوڵەتەكە كورت بوو دەوڵەتی دووەمی كۆتایان هەتا ساڵی 1945 بڕی كرد ئیغۆر وەكو هەموو خەڵكی چین زەرەر مەند بوون لە شۆڕشی بەناو ڕۆشنبیری،چونكە كە شۆڕش هەڵگیرسا لەسەر دەستی ماو هەرچی پەرستگاو مزگەوت هەبوو هی موسڵمان و مەسیحی و بوزی....هتد لەوڵاتی چین هەمووی ڕوخێنرا،بەڵام دوای مردنی (ماو) جارێكی تر حكومەتی پەكین ڕێگەی دا بە ئازادی دینی و پەرستش،بەڵام بەشێوەیەكی سنوردار،چونكە حكومەتی پەكین لە ژێر دەسەڵاتی شیوعی دا ئاین بە هەڕەشە ئەزانیت بۆ سەر وڵات، بەڵام نزیكەی 10 ساڵ ئەبێت حكومەتی پەكین كەوتۆتە پلان بۆ توانەوەی ئیغۆر بەوەی هانی ڕەگەزی هان ئەدات بێنە سەر خاكی ئیغۆرو خەریكی كشتوكاڵ و دروست كردنی شاری تازەو دروست كردنی كارگەی گەورەن لەسەر خاكی ئیغۆر،ئەمەش باشترین دەرفەتە بۆ ئەوەی ڕێژەی موسڵمانانەكان بتوێنێتەوە لە بەحری چین داو موسڵمانەكان لەناو هەرێمەكەی خۆیان كە زۆرینەن بكرێن بە كەمینە كە ئێستا ڕێژەی 50% دانیشتوان پێكدێنن ساڵ لە دوای ساڵ ئەم ڕێژەیە دائەبەزێت جگە لەوەی حكومەتی پەكین ئەیەوێت لە ڕێگەی بەحسابی خۆی ئاوەدان كردنەوەی شینغیانغ یان گەورە كردنی ڕێژەی موسڵمانەكان بەرەبەرە بەرەو كەم بونەوە بەرێت.
ئەم خشتەیەی خوارەوە ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی شینغیانغ لە 1949/2000 نیشان ئەدات:
ساڵ/ژمارە ڕەگەز ئیغۆر هان كازاخی هوی
1949 75% 6.7% 10.2% 2.8%
1964 54% 32.8% 6.7% 3.6%
1982 45.4% 40.4% 6.9% 4.3%
1990 47.4% 37.5% 7.4% 4.5%
2000 46% 39.2% 7.1% 4.5%
حكومەتی پەكین ترسێكی زۆر گەورەی هەیە لەو بزووتنەوانەی كە داوای سەربەخۆی ئەكەن بۆ هەرێمەكەیان و بۆیە زۆر بەتوندی گوشاری خستوەتە سەریان تەنیا یەك خوێندنگە هەیە لە شینغیانغ بۆ نزیكەی هەشت ملیۆن موسڵمان و چاودێرێكی زۆر توندی لەسەر مزگەوت و ئیمامی مزگەوتەكان داناوە.
ئیمامی مزگەوتەكان لە پیاوانی سیخوڕ ئەترسن وە لە سەر دیواری مزگەوتەكان حكومەت لافیتەی هەڵواسیوە بۆ ئەوەی هەر كەس تەمەنی لە 18 ساڵ كەمتر بێت نابێت بچێت بۆ مزگەوت و ناهیڵێت تەنانەت لە ماڵەكانیش دا منداڵەكانیان فێری ئادابی ئیسلامی بكەن.
بە هیچ جۆرێك ناهێڵن موسوڵمانانی ئیغۆر پاسپۆرتتیان هەبێت و سەردانی وڵاتانی دەرەوە بكەن لە ترسی ئەوەی نەك هێڵی پەیوەندی ببەستن لەگەڵ ئەو گروپانەی كە بە حسابی پەكین تیرۆریستن یان ئەو خەڵكەی كە بە ڕەچەڵەك ئیغۆری یەو ئێستا لە مەنفا ئەژین،وە بۆیان نیە لە فەرمانگەكانی حكومەت دابمەزرێن بە بیانووی ئەوەی ئەمان زمانی چینی باش نازانن.
زۆر جار ئاستەنگیان بۆ دروست ئەكەن بۆ ئەوەی فێری زمانی ئینگلیزی بن بۆیە ئێستا وەك هاوڵاتی پلە دوو سەیر ئەكرێن. موسڵمانانی ئیغۆر هەمیشە ناڕەحەتن لەوەی كە حكومەتی چین بەبێ‌ ڕشتنی خوێن خەریكە لەناویان ئەبات،بۆیە زۆر جار لیرەو لەوێ‌ لەگەڵ پۆلیس و پیاوانی حكومەت پێكدادان دروست ئەبێت، حكومەتی پەكین هەوڵی جدی داوە كە بە هەموو شێوەیەك تا هیچ هاوكاری یەك نەگات بە موسڵمانانی چین لەلایەن ئەو برایانەوە كە لە مەنفا ئەژین وە زۆر جار حكومەتی پەكین داوا لە ولاتان ئەكات كادیرە سیاسییە چالاكەكان كە لە ولاتە دراوسێكان ئەژین تەسلیم بە پەكین بكاتەوە و لەبەرامبەر دا حكومەتی پەكین هەوڵی كرانەوەی بازاڕی ئابوری ئەدات لەگەڵ ئەو ولاتانەدا بە كورتی ئەو كێشەیەی كە ڕوبەڕوی موسڵمانان بوەتەوە لە وڵاتی چین ئاسۆیەكی ڕوونی نی یە بەتایبەت دوای 11 سێپتەمبەر كاتێك ئەمەریكا و نەتەوە یەكگرتوەكان بزووتنەوە ئیسلامی یەكانی توركمانستانی ڕۆژهەڵاتی خستە ناو بازنەی ئەو گروپانەی كە پەیوەند یان لەگەڵ ڕێكخراوی قاعیدە هەیە ئەمەش زیاتر دەستی حكومەتی پەكین ی كردەوە بۆ لێدان لە موسڵمانانی ئەو هەرێمە موسڵمانانی چین كێشەیەكی دورو درێژ یان هەیە بەڵام بەداخەوە تا ئێستا كەم تازۆر لەبارەیانەوە نەزانراوەو ئەو كارەساتانەی بەسەریاندا هاتووە كەم كەس لێ‌ ی بە ئاگایە.
ڕیزبەندی گرنگترین ئەو ڕوداو وكارەساتانەی كە لەهەرێمی شینغیانغ ڕویداوە:
لە تشرینی دووەم ساڵێ‌ 1884ز چینەكان توركمانستانی ڕۆژهەڵاتیان داگیر كرد خستیانە سەر ولاتی چینی و ناوەكەیان گۆڕی بۆ شینغیانغ كە بەمانای (سنوری تازە)دێت.لەساڵێ‌ (1911) دوای ڕوخانی ئیمپراتۆری چینی سەركردە سەرباز یەكان دەستیان گرت بەسەر هەرێمی شینغیانغ وهەمان سیاسەتی چەوسانەوەیان گرتە بەر بەرامبەر ئیغۆر.
لەساڵی (1931)شۆڕشی ئیغۆر دەستی پێكرد لە ڕۆژهەڵاتی هەرێمەكە بە سەركردایەتی (خوجە نیازو یولبارخان)بوو بەهۆكاری داگیر كاری زەوی یە كشتوكاڵی یەكانی جوتیارە ئیغۆر یەكان ئەم زەویانە ئەدرا بە ڕەگەزی هان . لە تشرینی دووەمی ساڵێ‌ (1933) كۆماری توركمانستانی ڕۆژهەڵاتی ئیسلامی دامەزرا بە چەند سەركردەیەكی جیاواز ئیغوار چووە ناو كۆمارەكەوە.
لە 6ی شوباگ ساڵی 1934 كۆماری توركمانستان ڕوخێنرا لەسەر دەستی سەركردەی شۆڕش (شونغ ینغ) بەهاوكاری یەكێتی سۆڤیەتی جاران.
لە 12 تشرینی دووەم 1944 شۆڕش گێڕە ئیغۆری و كازاخییەكان دەوڵەتی توركمانستانی ڕۆژهەڵاتیان ڕاگەیاند كە هەر سێ‌ هەرێمەكەی باكوری ئەگرێتەوە بەسەركردایەتی مەرجەعی دینی ئۆزبەگی علی خان توری.
لە ئابی1949 بەهۆی ڕوداوێكی پڕ لە تەم و مژاوی لەسەر ئاسمانی مەنگولیا هەندێ‌ لەسەركردەكانی ئیغۆر لە فڕۆكەدا كەوتنە خوارەوەو مردن كە ئەمانە بوون (احمد جان قاسمی و عبدالكریم عباس و دلیل خان و اسحاق باغ) كە دەستی هەریەكە لە یەكێتی سۆڤیەت و چینی تێدا بوو دوای ئەم ڕوداوە جارێكی تر حكومەتی چین هەرێمەكەی داگیر كردەوە ، لە ئایاری 1954 ئیغۆری یەكان لیژنەیەكیان پێك هێنا بۆ جیهاد كردن لە پێناو دروست كردنی حكومەتێكی ئیسلامی تا كاروباری هەرێمەكە ببات بەڕێوە.لە 10ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1955 حكومەتی چین ڕایگەیاند كە هەرێمی شنغیانغ هەرێمێكی چینی، بەڵام بەحوكمی زاتی،بەڵام ئەم حوكمی زاتیە تەنیا حكومەتێكی كارتۆنی بوو، لەساڵی 1962- بەهەزارەها لە ئیغۆرو كازاخیییەكان وڵاتیان بەرەو باكوری هەرێم جێهێشت بەرەو یەكێتی سۆڤیەت دوای ئاڵۆزبونی پەیوەندی موسكۆ و پەكین.
لە ساڵی 1964 چین یەكەم تاقیكردنەوەی ئەتۆمی ئەنجامدا لە ئاسمانی هەرێمی شینغیانغ.لەساڵی 1966 حزبی شیوعی چینی هەستا بەدەستگیری موسڵمانانی ئیغۆرو ڕێگری پەرستشی لێكردن ومزگەوتەكانی ڕوخان و قەبرستانەكانی تێكدان و موسڵمانانی ناچار كرد تا بەراز بەخێو بكەن .
لە شوباتی ساڵی 1968 حیزبی گەلی شۆڕشگێڕی توركمانستانی ڕۆژهەڵات (ڕێكخستنی نهێنی)دامەزراند كە كۆمەڵیكی لە ڕۆشنبیرو بژاردەو گەنجانی ئیغۆر و بەشێك لە كەمە نەتەوایەتیەكانی تر دایانمەزراند.لەساڵی (1969)حكومەتی چین دەستی كرد بەگرتنی هەموو سەركردە دیارەكانی هەڵگەڕانەوە سەرنەكەوتوەكە.
لە 12ی كانونی یەكەمی ساڵی 1958 خۆ پیشاندان خوێندكاران كە سەرانسەری هەرێمەكەی گرتەوە داوای مافی ڕۆشنبیری بۆ گەلی ئیغۆریان دەكرد.
لە حوزەیرانی ساڵی (1988) خوێندكارانی ئیغۆر سەر لە نوێ‌ خۆپیشاندانیان كرد دژی جیا كاری ڕەگەزی كاتێك خوێندكاران ڕەفزی ئەوەیان كرد لەگەڵ خوێندكارە ئیغۆریەكان تێكەڵ بكرێت.
لە 25ی شوباتی ساڵی 1997 یەكێتی لە پێناو یەكپارچەیی توركمانستانی ڕۆژهەڵات هەستا بە هێرش كردنە سەر گرنگترین ڕێگاكانی ئۆتۆمبیلی بارهەڵگر بە نارنجۆك لە پایتەخت لە ئۆرموشی نۆ كوژراوو 79 برینداری لێ‌ كەوتەوە.
لە كانوونی یەكەمی ساڵی 1997 لە هەرێمەكەدا خۆپیشاندان كرا بۆ داوا كردنی ئازادی پیادە كردنی سرووتە دینیەكان لەسەرتای مانگی ڕەمەزاندا لە شاری(یەنیغ) دواتر پۆلیس و سوپا بەرەنگاری خۆپیشاندانەكە بوونەوە بەدەیان كوژراو وبەسەدان برینداری لێ‌ كەوتەوە ، لە كانونی دووەم- تا ئازاری 1999 حكومەتی چینی بەهەموو جۆرێك زۆر بەتوندی بەرپەرچی هەموو ناڕەزاییەكی ئەدایەوە.
لە نیسانی 2001 حكومەتی چینی دەستی كرد بە بەكارهێنانەوەی توندوتیژی دژی ئیغۆریەكان و بەهەزارەها كادریی زۆر چالاكی لێ‌ دەستگیر كردن.
لە ئابی 2002 وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكاو نەتەوە یەكگرتوەكان بزووتنەوە ئیسلامییەكانی توركمانستانی ڕۆژهەڵاتی خستە ڕیزبەندی ئەو گروپانەی كە پەیوەندیان بە ڕێكخراوی قاعیدەوە هەیە.
لە تەموزی 2009 لە ئۆرومشی پێكدا هەڵبژان ڕویدا بەهۆی داواكاری بەلێكۆڵینەوە لەو شەڕەی كەڕویدابوو لە نێوان ئیغۆرو هان لەكارگەی یاری مناڵان و دواتر پەرەیسەند بۆ شەڕو ڕووبەڕووبونەوە لەگەڵ پۆلیس و دەیان كوژراوو بەسەدان برینداری لێ كەوتەوە.
تبێبینی / ئیغۆر، بەمانای چەند هۆزێكی یەكگرتوو یان هاوپەیمان دێت.

Post a Comment

سمایڵ
:) :)) ;(( :-) =)) ;( ;-( :d :-d @-) :p :o :>) (o) [-( :-? (p) :-s (m) 8-) :-t :-b b-( :-# =p~ $-) (b) (f) x-) (k) (h) (c) cheer
انقر لرؤية رمز الإبتسامة
لإدراج التعبيرات يجب إضاف مسافة واحدة على الأقل :d.

 
Top