ماندێلا

  ماندێلا  کێ یە

ناوی تەواوی ( ڕۆلیهلا  لا نیلیسۆن ماندێلا) یە، لە 18 ی  تەمووزی ساڵی 1918 لە ترانسکای باشووری ئەفریقا  لەدایک بووە،خوێندنی سەرەتایی هەر لەووڵات دەستپێکرد،

تاکو ساڵی 1930 لەپاشان درێژەی دابە خوێندن تاگەیشتە بەدەست هێنانی بەکالۆرێۆس  ، بەڵام لەدوای هەزار ناڕەحەتی .

سەر بە خانەوادەی مادیبا یە باوکیشی یەکێک بووە لە سەرۆکەکانی خێڵی  تیمبۆ  بۆیە دوای مردنی باوکی دەست نیشانکرا کە جێگای باوکی بگرێتەوە،

لەماوەی زانکۆ  نێلسۆن ماندێلا  جەند جارێک جیاکرایەوە و دابڕا  لەخوێندن لەگەڵ هاوڕێیەکی بەناوی  ئۆلیفەر تامبۆ  بەتۆمەتی هاندانی قووتابیان بۆ مانگرتن  و،

ناڕەزایی دژی سیستەمی حوکمڕانی ووڵات، بۆیە خوێندنی  ماندێلا بە ئاسۆیەکی بڕ گیروگرفتا تێ پەڕی ، یەکەم کاردانەوەی  ماندێلا  ڕاگەیاندنی  ئۆپۆزیسیۆن بوو لە،

ساڵی 1942 پەیوەندی کرد بە ڕێخراوی ئەنجومەنی  نەتەوەی ئەفریقی بۆ پاراستنی مافی ڕەشپێستەکان،

ساڵی 1942 ماندێلا بوو بە فەرماندەی ئۆپۆزیسێۆن و بەرهەڵستی لەووڵات، ساڵی 1950 ماندێلا پەیوەندی بەهێزی دروست کرد لەگەڵ هەموو سەرۆک هۆزەکانی ووڵات،

و توانی پاڵپشتێکی بەهێز پەیدا بکات تاکو ساڵی 1960، ساڵی 1961 ماندێلا بوو بە سەرۆکی  باڵی سەربازی کۆنگرەی نیشتیمانی ئەفریقی،

لەشوباتی 1962 ماندێلا دەست گیر کرا بۆماوەی پێنج ساڵ حوکم درا ، بەتۆمەتی سەفەر کردن بۆ دەرەوەی ووڵات  و بەشێوەیەکی نایاسایی  و ڕێکخستنی مانگرتن و یووندو تیژی،

هێشتا ماوەی حوکمی پێنج ساڵەکەی زیندانی کۆتایی نەهاتبو جارێکی دیکە حوکم درایەوە بەدرێژایی هەموو ژیانی ، ئەمجارەیان بەتۆمەتی پلان دانان بۆ کردەوەی جەکداری ،

و خیانەت کردن لەووڵات ، بەڵام خیانەت لە سیفەتەکانی ماندێلا دانەبووە.




      ئەمەش بەشێک لەخوێندنەوەی کتێبەکە ی نێڵسۆن ماندێلابە کەلە 22 دەوڵەت و 20 زمانی جیا جیای جیهانی بڵاوکراوەتەوە، منیش لەزمانی ئەڵمانیەوە بۆم وەرگێڕاونەتە ،

سەر زمانی شیرینی کوردی  ، ناوی کتێبەکەی (  دیاڵۆ گ لەگەڵ خۆمدا) .یە


ئەو کوختەی منی تیا دەژیام هیج جۆرە پیویستیەکی بەمانای خۆراوای تیا نەبوو ، من لەسەر حەسیر دەنووستم ، زەوی کوختەکە هیج ڕاخەرێکی بۆ دانیشتن تیانەبوو،

تاماوەیەکی زۆریش نەم دەزانی  سرین جی یە!! خواردنمان تەنیا ئەو شتانە بوو کەخۆمان بەرهەمان دەهێنا ، دایکم خۆی گەنمە شامی دەجاندو  درەوی دەکرد ، لەتەمەنی

پێنج ساڵیدا بووم بەشوان لە دەشت جاودێری مەڕو ماڵاتم دەکرد ، هەر لەو دەشتانە دا وانەی تازە فێربووم ، ڕاوی تەیرو تواڵ بە قۆجەقانی  کۆکردنەوەی هەنگوین و ،

میوە و ڕیشەی خۆراک خواردنەوەی شیر ی گەرم و شیرین، مەلەکردن لەڕووبارەکاندا و ماسی گرتن بە قولاپ.

منیش وەک هەموو مناڵەکانی تیرەی  خوسا تەنیا لەڕێگەی بینینەوە هوشیاریم پەیدا کردو فێری زانست بووم . ئێمە زانیاریمان بەهۆی جاولێکردنەوە بەدەست هێنا،

نەک لەڕێی پرسیارکردنەوە پرسیار کردن لەناو خێزانی ئێمەدا گەلێک زەحمەت بوو ، کەبۆ یەکەم جار لەماڵی یەکێک لە سپی پێستەکاندا منداڵەکانم بینی جۆن پرسیار ،

لەباوک و دایکیان دەکەن سەرم سوڕما ، باوکم ودایکم ئەوەیان پێ ناخۆش بوو  دەبوو ئێمە ڕێز لەهەموو داب و نەریتێکی کۆمەڵایەتی و ئاینی بگرین و حەرام و حەڵاڵ بزانین،

خەڵکی پەیڕەویان لەباو باپیریان دەکرد و ژنانیش، هەرجیەکیان بەمیراتی بۆ مابووە ملکەجی بوون لێیان لانەئەدا ، ئەگەر یەکێک بەهەر شێوەیەک بێ ڕێزی بەرانبەر باو باپیرانی کردبا،

دەبوو بەرامبەر بەو تاوانە بڕواتە لای سەرۆک یان جادو گەری خێڵ تاداوای لێخۆش بکات ،ئەمانە لای من ئاسای بوو سەرەتای ژیانی من وا دەستی پێکرد.

ئەم کوڕە بەمجۆرە جیرۆکی خۆی دەگێڕێتەوە :کاتێک دایکی لەگوندەکەیەوە  کیونو   ، بۆ خوێندن دەیبات بۆ گوندێکی پێشکەوتوتر ( مەکهکزون ) lلەوێ لەماڵی سەرۆک خێڵێکدا،

کەهاوڕێی باوکی بوو دەمێنێتەوە.هەستی منداڵێکی گوندی تێدەگەڕێت کەجو بێتە شارێکی گەورەوە لەئەنجامی تێکەڵ بوون لەگەڵ سپی پێست و قەشەو مەسیحیەکاندا ،

بەتەواوی خۆی وەگ لادێیەک دێتەبەرجاو شەرم دایدەگرێت بەنا جاری خەمی ئەوەی لێدێت کەجۆن لەگەڵ ئەو دۆخە تازەیەدا ڕابێت، هەست بەدواکەوتوی ئەکات و لەگەڵ،

ڤینسی   کجە قەشەدا میانە دەبەستێت ، پیاسەی لەگەڵدا دەکات و دڵی بەدەست بهێنێت ، بەڵام خوشکە گەورەکەی ڤینسی گاڵتەی بەو خۆشەویستیە دێت و دەیەوێت

بەهەر شێوەیەک بێت خوشکەکەی پەشیمان بکاتەوە ، جونکە بەردەوام پێی دەڵێت ئەو کوڕە گوندی و کێویە،  دواکەوتووەو هیج لەئەتەکێتی شارستانێتی نازانێت هەر بۆ سەلماندنی

ئەو ڕاستیە ڕۆژێک بۆنیوەڕۆژەکردن داوەتی کورەکە بۆ ماڵی خۆیان دەکات، کورە پێش ئەوەی دەست بەخواردن بکات  دەکەوێتە سووسە و جاودێری ئەوانی تر تابزانێت ئەوان جۆن و،

بەج شێوەیەک نان دەخۆن ئەو هەر وا فێر بووە کەبەدەست نان بخوات ، بەڵام کەدەبینێت میوانەکانی تر جەقۆ و جنگاڵ بەکار دەهێنن ئەویش جاویان لێ دەکات و هەر بەو دەستورە

ئەکەوێتە گیانی باڵە مریشکێک ، بەڵام جەند دەکۆشێت ئەو کارەی بەجاکی بۆ ناکرێت،  ئەمەندەیش جەقۆو جنگاڵ بەقاپەکاندا ئەکێشێت کەئەوانی تر لەتەقەتەقەکەی ڕادەمێنن،

دەکەونە تەماشاکردن خوشکی گەورە لەخوشکی بجووک ڕادەمێنێت و وەک پێی بڵێت!!!!پێم نەوتیت ج گوندیەکە ?!!  بەڵام کورەکە وەک خۆی دەڵێ من هەر ئارەقەم دەڕشت و

نەمدەویست دان بەشکستەکەمدابنێم و بەدەست باڵە مریشکەکە بخۆم  بۆیە ئەو ڕۆژە تا ڕادەیەکی زۆربەبرسێتی مامەوە ، پاشان خوشکی بجووک دەڵێت،

ئەگەر تۆ عاشقی کوڕێکی وا دوا کەوتوبیت هەموو ژیانت بە بێ هودەی دەگوزەرێنیت ، 

ئەم لاوە کەدەگاتە قۆناخی زانکۆ ئەوسا فێر دەبێت بیجامە لە بەر بکات ، لەسەرەتادا پێی قەڵسەو پاشان ووردە ووردە لەگەڵیا ڕادێت  تەنانەت تائەو قۆناخە نەیزانیوە فڵجەو دەرمانی دان،

جی یە  جونکە پێشتر لەماڵدا بۆ سپیکردنەوە ی دان تەنیا خۆڵە مێشی بەکار هێناوە،  هەروەها گەرماو تەوالێتیشی هەر لاتازە بووە.

کەدوای تەواو کردنی زانکۆ دەگەڕێتەوە گوندەکەیو دەیانەوێت بەزۆر ژنی بۆ بهێنن، لەتاودا هەڵدێت و ڕوو لە ( ژوهانسبۆرگ ) دەکات کەئەوسا سەنتەری دەسەڵاتو جالاکی سیاسی و

ئابووری ڕێخراوە جۆر بە جۆرەکان بووە ، دەیەوێت لەوێ ببێتە کا رمەند و  لێسانسی یاسایش بخوێنێت ، لەوێ ئەو دیمەنە نامۆیانە دەبینێت کەمانای ڕەگەز پەرستی سپی پێستەکان،

بەرامبەر بە ڕەش پێستە ڕەسەنە کانی ئەو ووڵاتە ، لەوە دەگات کەسپی پێستەکان ڕەش پێستی خاوەنی ڕەسەنی ووڵاتەکە بەنۆکەری خۆیان دەزانن ، تەنانەت بەو پەرداخو

پیاڵانە جا ناخۆنەوە ، کە ئەوان دەمی تێوە دەدەن هەروەها دەسەڵاتی تەواوی کارگەو کۆمپانیاکانی لەژێر دەستی ئەواندایە کەبە ئارەزوەەەی خۆیان یاری بە جارەنووسی ڕەش پێستەکان،

دەکەن ، بەڵام ئەم لاوە بەویژدانەوە باس لەهەستی مرۆفانەی ئەو سپی پێستانە دەکات کەگیانی ڕەگەز پەرستیان تیانی یە و لەگەڵ ڕەش پێستەکاندا بەخۆشەویستی دەژین

و بەتایبەتی ئەو لاوانەی  بیری کۆمۆنیستیان تیایە و دەیانەوێت ڕژێم و کۆمەڵگاکە بگۆڕن و کێشەی ڕەگەز پەرەستی نەهێڵن.

هەرجەندە ئەم بەشێوەیەکی فەرمی وابەستەی پارتی کۆمۆنیست نی یەو لەدیدێکی ترەوە بۆ جارە سەری کێشەی گەلەکەی دەگەڕێت، بەڵام بەهۆی هاوڕێ کۆمۆنیستەکانیەوە

ئامادەی گەلێک لەدانیشتن و گفتوگۆیان دەبێت و تاڕادەیەکی باشیش لەفەلسەفەی مارکسیەت دەگات.

ئەم لاوە ڕەشپێستە وەک لەمنداڵیدا بە بێ بەش ژیاوە لەلاوێتیشدا هەر وابووە ، کاتێک لەشارۆجکەی  ئەلکساندرا  لەسەر کار دادەمەزرێت پارەی ئەوەی نی یە جرایەک بکڕێت،

لەبر گڕی مۆم دا دەخویێێتەوە  لەشارۆجکەکەوە تا ئەو ماڵەی بەکرێی گرتووە و تیا دەژی نزیکەی شەش میلە ، زۆر جار ئەو ڕێگا دوورە بەپێ دەبڕێت جونکە ناتوانێت کرێی ئوتومبێل بدات

ڕۆژانە لەخواردنی جاک بێ بەشە و  تەنیا قاتێک جلی هەیە  تەنانەت هاوڕێیەکی کە هەمان قەدو باڵای ئەوی هەیە  قاتێک جاکەتو پانتۆڵی خۆی دەداتێ ،

ئەو بۆ ماوەی جەند ساڵێ بەپینەو ۆەڕۆ لەبەری دەکات ، کە لە ژوهانسبۆرگ دەبێت بەکارمەندی کۆمپانیایەک ئیتر لەوێوە دەکەوێتە ناو کۆری سیاسەتەوە ، جونکە وەک خۆی

دەڵێت هەموو هاو نیشتمانیەکی باشووری ئەفریقا هەر بەمنداڵی هەست بەوە دەکات  کەلە ژێر سیستەمی ڕەگەز پەرستانەی سپی پێستەکاندا دەژی  جیاوازی ئەو دووانە لەڕووی

یاسای و مامەڵەی ڕۆژانەوە ئەوەندە زۆرە کەناتوانێت جاو پۆشی لێبکەیت ، جونکە ئەو مناڵە ڕەشە لە خەستەخانەیەک لەدایک ئەبێت کەتایبەتە بە ڕەشپێستەوە لەقوتابخانەیەک دەخوێنێت

کەتەنیا بۆ ئەوانە ، ناتوانێت سواری ئەو ماشێنە بێت کە هی  سپی پێستەکانە ، ناتوانێت بەکەنار ڕووبارێکدا تێپەڕن کەتایبەتە بە سپیپێستەوە سەعات یانزەی شەو پیاسەی سەر شەقام،

بۆ ئەوان نابێت، بێکاری تاوانە و کارکردنیش لەهەندێ شوێندا بۆ رەشپێست هەر تاوانە ، ڕەش پێست جەند ە یاساناسێکی بەتواناو بەهرە بێت بەڵام برگیز ناکرێتە دادوەرو قازی

جونکە ئەوە پلەو پایەی ڕەنگی پێستە نەک بڕوانامەو لێهاتوی سپیپێست بۆی هەیە لەجێگایەکدا داوای شوناس نامە لەڕەشپێستبکات یان بیخاتە زیندانەوە ، بۆیە ئەو منداڵە بیەوێت یان نا

لەسیاسەت دەگات  دەزانێت ئەوەی لەگەڵیدا دەکرێت شتێکە لە دەرەوەی هەستی مرۆفایەتی و کەسانێکیش ئەم کارە دەکەن بێجگە لە رەنگی پێست هیج جیاوازیەکی ،

مرۆفانەیان لەگەڵ ئەمدانی یە  ، ئەم لاوە بەم  هەستە پڕەوە بەگژ بیروباوەری  ئاپارتیدا دەجێت کە بەپێ ی ئەو ئایدیایە دەبوو سپیپێست لەسەروی ڕەشپێستەکان و هندیەکانەوە بن

واتە دەبێ سپیپێست هەمیشە بە سەرۆکی بمێنێتەوە ، ئەگەر جی کەمینەی دانیشتوانی ووڵاتەکەیشن، ئەم تێکۆشەرە لەڕێ ی جالاکیە سیاسیەکانیەوە

دەبێتە سەرۆکی کۆنگرەی میللی ئەفریقا کەگەورەترین ڕێخراوە لەسەر یاستی هەموو کیشوەرەکە و داوای یەکسانی و نەهێشتنی نەژاد پەرەستی ئازادی ررڵاتەکان دەکات ،

بەڵام دەسەڵاتدارە ڕەگەز پەرستەکان هەست بەمەترسی ئەو لاوە ڕوناکبیرو ئازادی ویستە دەکەن  بۆ ماوەی 27 ساڵ لەبەهاری لاوێتیەوە دەیخەنە زیندانەوە  تا ساڵی 1990 لە تەمەنی

حەفتاو دوو ساڵیدا و لەژێر فشارێکی نێو دەوڵەتیدا ئازاد دەکرێت دەبێتە سەرۆک کۆماری وڵاتەکە و خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی پێ دەبەخشرێت .


ئەم پیاوە مەزنە دوایی ڕزگار بوونی لەبەندیخانە  لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە داوای سەردانی ئەو وڵاتەی لێکرا  بەڵام ئەو بەتوندی داواکەی ڕەت کردەوە بە دەسەڵاتدارانی تورکی ووت:

من نایەم بۆ ووڵاتێک خوێنی کورد بە جیاکانیدا بڕێژرێت
------------------------------------------------------------  .  سڵاوی ئازادی خوازانی کورد لە(  نیلسۆن ماندێلا) ی سمبولی تێکۆشان.



دوای بڵاو بوونەوەی کتێبەکەی ماندێلا هاوڵاتیانی ژۆهانسبێرگ  پایتەختی ئەفریقای باشوور بۆ بەدەست هێنانی لەبەیانیەکی زووەوە لەبر دەم کتێبخانەکاندا ڕیزببون کەلە

22 دەوڵەت و بە 20 زمانی جیاجیای جیهانی بڵاوکرایەوە.

کتێبە نۆیەکەی ماندێلا پێشەکییەکەی لەلایەن باراک ئۆبامای سەرۆکی ئەمریکاوە نووسراوە .



                                                                                                                                                لەماوەی 27ساڵی ژوورە تاریکەکانی زیندان ماندێلا لەدووری لایەنگرانی و
                                                                                                                                               
                                                                                                                                                هەموو ئەو هەژارانەی لەئەفریقا زوڵمیان لێدەکرێت ، هەموو گەنجایەتی 

                                                                                                                                                و بیرو هۆشی خۆی کردە یادگاری لەسەر دیواری بەندیخانەدا لە پێناو ،
                                           
                                                                                                                                                نەمانی جیاوازی لەنێوان مرۆفەکاندا .

            ماندێلا زۆر حەز دەکات تەماشای ئاوابوونی ڕۆژ بکات،


                                                                                                                                            هەروەها حەزی لەمۆسیقای ئەفریقییە.